Η ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΚΑΣΤΡΙΑΝΗ
Ήταν ένα ξάστερο χειμωνιάτικο βράδυ του 1699 όταν ο ουρανός φωτίστηκε από μια έντονη λάμψη που είχε τόση ένταση και διάρκεια που έκανε τους βοσκούς που είχαν τις στάνες τους στον απέναντι λόφο να πεταχτούν έντρομοι προσπαθώντας να προσδιορίσουν την προέλευση της. Δεν ήταν σίγουροι εάν ένα κομμάτι του απέναντι λόφου έριχνε μια δυνατή άσπρη αχτίνα φωτός προς τον ουρανό ή ο ίδιος ο ουρανός έριχνε μια φωτεινή του αχτίνα πάνω στον λόφο. Τα ξημερώματα οι κάτοικοι και οι βοσκοί καθοδηγούμενοι από αυτή τη μυστηριώδη λάμψη έφτασαν έξω από μια μικρή σπηλιά στην πλαγιά του απότομου λόφου Καστρί. Κοιτώντας στην αρχή με κάποιο δισταγμό προς το εσωτερικό, προσδιόρισαν πλέον με σιγουριά την πηγή αυτού του φωτός. Προερχόταν από μια σκεπασμένη με λίγο χώμα χριστιανική εικόνα που απεικόνιζε την κοίμηση της Θεοτόκου. Πολλοί ήταν αυτοί που μίλησαν για θαύμα και αμέσως αποφάσισαν να φτιάξουν έναν χώρο που θα ήταν ικανό να φυλάξει αυτό το τόσο ιερό και πολύτιμο εύρημα. Οι εργασίες κατασκευής του πρώτου ναού που θα τοποθετούσαν την εικόνα της Παναγίας ήταν πολύ δύσκολες λόγω του απότομου ανάγλυφου του εδάφους. Οι πιστοί όμως Τζιώτες δεν παραιτήθηκαν από τις προσπάθειές τους. Παρ’ όλες τις δυσκολίες η μονή τελείωσε το 1700 και έτσι κατάφερε να φιλοξενήσει την εικόνα της ευρέσεως. Κάθε δεκαπενταύγουστο, στην γιορτή της Παναγίας γίνεται το λαϊκό προσκύνημα όλων των Κείων και μεγάλο πανηγύρι, ενώ στο μοναστήρι συρρέει πλήθος κόσμου.
Η Παναγιά βοηθάει όλο το νησί και τους ανθρώπους του. Πλύθος κόσμου συρέει καθόλη την διάρκεια της σεζόν για να προσκυνήσει την θαυματουργή εικόνα της, να ακουμπήσει ένα δάκρυ μετάνιας, μια προσευχή, ή, να Την ευχαριστήσει για κάτι άλλο.. Ενώ λίγο πιο πέρα, κοιτώντας από την μονή προς το πέλαγος και την βοτσαλωτή ακρογιαλιά του Καστρίου με τις θαλασσοσπηλιές, σε πλημμυρίζει μια αίσθηση ηρεμίας και γαλήνης, την στιγμή που ο απογευματινός αέρας φέρνει στ’ αυτιά σου τις ιστορίες και τους θρύλους μιας άλλης εποχής..